ESCENAS DE CRIMEN Y LUGARES DE MEMORIA.

Segundo Congreso Internacional sobre Perpetradores de Violencias de Masas

12 – 15 NOVIEMBRE 2019

Los crímenes de masas, los actos de genocidio y la violencia política poseen una dimensión “metafísica” contra el ser humano, como pusieron de relieve autores tan distintos como Elie Wiesel y Vladimir Jankélévitch. Sin embargo, cualquiera que sea su alcance conceptual, son actos concretos que se producen en lugares precisos, transcurren en un tiempo único y sus actores materiales son, a la postre, gentes corrientes. Reconstruir las escenas que resultan de dichos actos supone devolver a las acciones la inmediatez e incluso la banalidad que tuvieron en el momento de su ejercicio.

 

Ahora bien, una vez reconstruidos los hechos, esos mismos escenarios adquieren una condición simbólica y cultural nueva, son resemantizados en ámbitos sociales diversos: en los procesos criminales que los reconstruyen, en la memoria de víctimas, verdugos y testigos, en los archivos visuales y escritos que los describen y, last but not least, en la recreación artística, literaria y cinematográfica.

 

Además, estas escenas son a menudo transformadas por la intervención de las sociedades (del Estado, de la nación, de grupos implicados, de exiliados) de muy distintas maneras: mediante una sanción oficial o en virtud de un acto casi clandestino del grupo afectado; mediante un acto ceremonial espontáneo o gracias a un gesto perecedero destinado a que la colectividad rinda homenaje a las víctimas. La sacralización de los lugares de memoria no es, pues, más que uno de los gestos posibles en un universo globalizado en el que la violencia se hace más visible que nunca y el afán de reparación (al menos memorística) más pronunciado que en cualquier otro momento de la historia.

 

Bajo el impulso conmemorativo de las sociedades del s. XX y del s. XXI, los lugares en que se ha ejercido la violencia de masas se han multiplicado hasta límites insospechados y, en ocasiones, han entrado en competencia entre sí. El rango va desde la sofisticación planificada (alambicada o minimalista) de algunos escenarios urbanos hasta las marcas de una “conmemoración espontánea” obrada todavía bajo el duelo inmediato de un atentado.

 

Este congreso pretende interrogar la tensión producida por esta doble dimensión (presente del acto, futuro conmemorativo) en el tiempo de la escena del crimen. Por otra parte, sugerimos un análisis comparado de casos, a fin de alcanzar una más cabal comprensión de los “estilos” propios de cada época, así como el poder modelizante de los ejemplos más reconocidos y precoces (en particular, el Holocausto). Siguiendo la línea de trabajo iniciada en el congreso El infierno de los perpetradores (noviembre 2017), y en el seno del grupo de investigación «Representaciones contemporáneas del perpetrador de violencias de masa: conceptos, relatos e imágenes» (HAR2017-83519-P), el abordaje de estas cuestiones se plantea desde la perspectiva del estudio de aquellos que perpetraron los actos criminales, aunque, claro está, considerando todos los actores implicados en la escena.

 

Sugerimos los siguientes aspectos, sin valor restrictivo, siempre considerando la perspectiva de la comisión de los crímenes, es decir, de su perpetración:

 

 

  • CONMEMORACIONES ESPONTÁNEAS Y TERRORISMO: UNA OLEADA DEL S. XXI (DESDE 11 S).
  • PRISIONES: OFICIALES Y CLANDESTINAS. TRANSFORMACIÓN DE ESPACIOS DE DOLOR EN ESPACIOS DE CONMEMORACIÓN
  • CEMENTERIOS COMO LUGARES DE EJERCICIO DE LA VIOLENCIA (FUSILAMIENTOS) Y LUGARES DE PAZ Y REPOSO.
  • LA VIOLENCIA AL AIRE LIBRE: EL NO-LUGAR Y SU DEMARCACIÓN MEMORÍSTICA.
  • LOS LUGARES MENTALES RECONSTRUIDOS POR DISCURSOS MEMORÍSTICOS, NOVELESCOS, LITERARIOS.
  • MODELOS ARQUITECTÓNICOS Y MINIMALISMO: CONCEPTUALISMO DE LOS NUEVO MONUMENTOS.
  • EL OBJETO MATERIAL COMO HUELLA PRESENCIAL: CULTURA FÍSICA, FETICHISMO Y FUSIÓN DEL TIEMPO.
  • TURISMO MEMORÍSTICO. AUDIOGUÍAS, CATÁLOGOS, VISITAS GUIADAS. EL CUADRO DEL CRIMEN.
  • FOTOGRAFIAR, FILMAR, CARTOGRAFIAR LOS LUGARES

Videoteca

Presentación del congreso + Conferencia de apertura (Christophe Busch)

Panel 1. Writing and exhibiting perpetration (António Sousa Ribeiro, Lena Seauve, Brigitte Jirku)

Panel 2. Huellas inmediatas, vestigios del crimen en el espacio público (Santiago de Pablo, Luis Veres, Cristina Sánchez-Carretero, Lior Zylberman)

Panel 3. Desaparición, perpetración y retorno (Valentina Salvi, Claudia Feld, Carolina Meloni, Jaume Peris)

Panel 4. Mass Violence and cultural Heritage (Anja Tippner, Dacia Viejo-Rose, Vicente Sánchez-Biosca, Philippe Mesnard)

Panel 5. Landscapes, Cityscapes, Traumascapes (Ana R. Calero Valera, José María Faraldo, Luba Jurgenson)

Debate de cierre. Villa Baviera: El No-Lugar (Anacleto Ferrer, Jaume Peris con Fernando Rosa)

Panel 6. Espectros: Memorias de la perpetración en España (Stéphane Michonneau, Francisco Ferrándiz, María Rosón)

Presentación del congreso + Conferencia de apertura (Christophe Busch)

Panel 1. Writing and exhibiting perpetration (António Sousa Ribeiro, Lena Seauve, Brigitte Jirku)

Panel 2. Huellas inmediatas, vestigios del crimen en el espacio público (Santiago de Pablo, Luis Veres, Cristina Sánchez-Carretero, Lior Zylberman)

Panel 3. Desaparición, perpetración y retorno (Valentina Salvi, Claudia Feld, Carolina Meloni, Jaume Peris)

Panel 4. Mass Violence and cultural Heritage (Anja Tippner, Dacia Viejo-Rose, Vicente Sánchez-Biosca, Philippe Mesnard)

Panel 5. Landscapes, Cityscapes, Traumascapes (Ana R. Calero Valera, José María Faraldo, Luba Jurgenson)

Debate de cierre. Villa Baviera: El No-Lugar (Anacleto Ferrer, Jaume Peris con Fernando Rosa)

Panel 6. Espectros: Memorias de la perpetración en España (Stéphane Michonneau, Francisco Ferrándiz, María Rosón)

Ponentes

Christophe Busch

Universiteit van Amsterdam

Ana R. Calero Valera

Universitat de València

José María Faraldo

Universidad Complutense de Madrid

Claudia Feld

CONICET

Francisco Ferrándiz

CCHS-CSIC

Anacleto Ferrer

Universitat de València

Isadora Guardia

Universitat de València

Brigitte Jirku

Universitat de València

Luba Jurgenson

Paris-IV Sorbonne

Carolina Meloni

Universidad Europea de Madrid

Philippe Mesnard

Centre de Recherches sur les Litteratures et la Sociopoétique

Stéphane Michonneau

Université de Lille 3

Santiago de Pablo

UPV/EHU

Jaume Peris

Universitat de València

Vicente Sánchez-Biosca

Universitat de València

António Sousa Ribeiro

Centro de Estudos Sociais da Universidade de Coimbra

Luis Veres

Universitat de València

Dacia Viejo Rose

University of Cambridge

Valentina Salvi

IDES

Cristina Sánchez Carretero

CSIC

Lena Seauve

Humbolt-Universität zu Berlin

Lior Zylberman

CONICET

Fernando Rosa

Fotógrafo

María Rosón

(English) Universitat de València

Comité Científico

Daniel Feierstein

CONICET

Francisco Ferrándiz

CCHS – CSIC

Dagmar von Hoff

Johannes Gutenberg-Universität Mainz

Luba Jurgenson

Paris-IV Sorbonne

Susanne Knittel

Utrecht Young Academy - Utrecht University

Sylvie Lindeperg

Université Paris 1 Panthéon-Sorbonne

Eduardo Morettin

Universidade de São Paulo

António Sousa Ribeiro

Centro de Estudos Sociais da Universidade de Coimbra

Comité Organizador

Enrique Andrade Martínez

COORDINACIÓN

Anacleto Ferrer Mas

DIRECCIÓN

Ana Giménez Calpe

COORDINACIÓN

Brigitte Jirku

DIRECCIÓN

Juan José Monsell Corts

COORDINACIÓN

Violeta Ros Ferrer

COORDINACIÓN

María Rosón Villena

COORDINACIÓN

Vicente Sánchez Biosca

DIRECCIÓN

Lurdes Valls Crespo

COORDINACIÓN

CONTACTO POR EMAIL O A TRAVÉS DEL SIGUIENTE FORMULARIO

SUSCRÍBETE A NUESTRA NEWSLETTER

Copyright Repercri 2021

Representaciones contemporáneas de perpetradores de violencias de masas: conceptos, relatos e imágenes (HAR2017-83519-P), Ministerio de Ciencia, Innovación y Universidades.

Logotipo_del_Ministerio_de_Ciencia_Innovación_y_Universidades

Figuras de perpetradores de violencias de masas: relatos e imágenes (AICO/2018/136), Conselleria d’Educació, Investigació, Cultura i Esport, Generalitat Valenciana.

repercri-logo
uv

De escena del crimen a lugar de memoria.

(PROMETEU/2020/059)

logo conselleria_2022

Enigmas de la memoria

 

Esta investigación es el resultado de una ayuda concedida por el Ministerio de la Presidencia dentro de las Subvenciones destinadas a actividades relacionadas con la recuperación de la Memoria Democrática y las víctimas de la Guerra Civil y de la Dictadura. Convocatoria 2021 (Ref.: 056-MD-2021)